■ درزبندی ساختمان بخش عمران

درزهای اجرایی ( Construction Joints ) :
از آنجا که نمی توان هیچ سازه ای را بصورت قطعه یکپارچه ساخت ، لازم است در نقاط معینی از آن درزهای اجرایی تعبیه کرد تا امکان اجرای سازه فراهم گردد . در محل درزهای اجرایی بتون ریزی قطع می شود ، در حالی که فولاد پیوستگی خود را حفظ می کند . درزهای اجرایی اصولا برای تامین حرکات لازم ، در مقابل تغییر شکل های حرارتی به کار نمی روند . ممکن است به علت جمع شدگی بتون ( Shrinking ) بین دو سطح تماس جدایی ایجاد گردد ، که این جدایی را می توان با آماده سازی سطح بتون قبلا ریخته شده کاهش داد . بدین منظور سطح تماس بطور قائم قالب بندی شده و در عمر پنج روزه ، توسط سندبلاست و یا هوای فشرده ، عمدا ناهموار می گردد . معمولا در سازه هایی که از درزهای اجرایی کمتری استفاده می شود ، سعی می شود تا محل قطع اجرایی ، منطبق بر یکی از این درزها انتخاب شود تا از درزهای اجرایی کمتری استفاده شود . برای انتقال برش در درزهای اجرایی از جزئیات فاق و زبانه و یا آرماتور استفاده می شود . همچنین هنگام بتون ریزی قسمت بعد ، نباید هیچگونه رطوبت آزاد در سطح درز مرحله قبل وجود داشته باشد و عمل مرطوب کردن سطح بتون قطع شده ، باید با فاصله زمانی مناسب انجام شود .

درزهای حرکتی ( Movement Joints ) :
برای تامین آزادی حرکت در مقابل تغییر طول های حرارتی ، باید درزهای حرکتی مناسب در نقاط لازم تعبیه گردند . درزهای حرکتی به درزهای لرزه ای ، انبساطی و انقباضی تقسیم می شوند .

درزهای لرزه ای یا درزهای انقطاع ( Seismic Joints ) :
درزهای زلزله ای ، درزهای انبساطی پر عرضی هستند که برای مجزا کردن قسمت هایی از ساختمان که از نظر جرم و سختی با هم متفاوتند ، بکار می روند . این درزها به ساختمان مجاور هم و یا واحدهای یک ساختمان که هویت های لرزه ای متفاوتی دارند ، اجازه نوسان در حین زلزله می دهند ، بدون اینکه به یکدیگر ضربه ای وارد نمایند .
حداقل درز انقطاع در تراز هر طبقه ، برابر 01 /0 ارتفاع آن از روی تراز پایه می باشد . همچنین در ساختمان های با اهمیت زیاد و یا هشت طبقه و بیشتر ، حداقل درز انقطاع در هر طبقه ، نباید از حاصلضرب تغییر مکان جانبی طبقه در اثر بارهای زلزله در R ( R 5 / 0 برای هریک از دو ساختمان مجاور ) کمتر باشد .
این فاصله را میتوان در محل های لازم ، با مصالح کم مقاومت که در هنگام زلزله در اثر برخورد دو ساختمان به آسانی خرد می شوند ، پر نمود . شکل 1 نشان دهنده درزهای جدا کننده لرزه ای در موقعیت های مختلف ساختمان ها می باشد . همانطوری که در شکل نشان داده شده است ، درزهای زلزله ای باید اجازه حرکت را بدهند ، آب بند نبوده و از نظر معماری قابل قبول باشند . از درزهای انقطاعی ، می توان برای تقسیم پلان های نا منظم به پلان های منظم استفاده نمود .

درزهای انبساطی ( Expansion Joints ) :
در این نوع از درزها ، بتون و میلگردها در دو طرف درز قطع شده و بین سطوح درز فاصله ای ایجاد می شود . در نتیجه ، درز انبساط ، یک درز حرکتی کامل است که در آن سطوح مجاور می توانند نسبت به هم دور یا نزدیک شوند و یا حرکت جانبی داشته باشند . درزهای انبساط با فراهم کردن یک فاصله در تمام طول درز ، هم در ساختمان های در جا ریز و هم در ساختمان های پیش ساخته ایجاد می شوند . درزهای انبساطی معمولا در تراز فونداسیون شروع شده و در سرتاسر طول ساختمان ادامه می یابند .

این درزها امکان حرکات مستقل قسمت های مجاور و همچنین نشست های متفاوت فونداسیون را به راحتی فراهم می کنند ؛ به عبارت دیگر ، واحدهای مجاور اجازه می یابند عکس العمل های متفاوتی در برابر تغییرات درجه حرارت و یا بارهای وارده از خود نشان دهند . از درزهای انبساطی تا حد امکان نباید استفاده نمود ، چرا که از نظر معماری معمولا مشکلاتی ایجاد می کنند و همچنین به دلیل عدم وجود جزئیات اجرایی مناسب ، این دزها بطور مناسب اجرا نمی شوند .ولی در صورتی که طراح احساس کند ممکن است ترک های غیر قابل قبولی در سازه ایجاد شوند ، می باید به کمک درزهای انبساط ، ساختمان را به قسمت های مجزا تقسیم نماید . در جاهایی که یک ساختمان کوتاه در کنار یک ساختمان بلند وجود دارد و همچنین در جاهایی که ساختمان جدید بخواهد به ساختمانی قدیمی متصل شود ، برای پرهیز از نشست های غیر مفقارن ، وجود یک درز انبساط ضروری بنظر می رسد .
در طراحی و جزئیات درزهای انبساط ، باید مسائلی از قبیل خزش و انقباض بتون ، تغییر شکل های حرارتی ، نشست فونداسیون و تغییر شکل الاستیک واحدهای مجاور مورد توجه قرار گیرند .
حدفاصل بین دو سطح مجاور در یک درز انبساطی باید از موادی پر شوند که خواص زیر را دارا باشند :
1 – خاصیت جذب آب نداشته باشند ؛
2 – قابلیت فشرده شدن آنها خوب باشد ؛
3 – از مواد فاسد شدنی نباشند ؛
4 – مقرون به صرفه و اقتصادی باشند .



فاصله بندی درزهای انبساط در ساختمان :
فاصله بندی درز انبساط یک موضوع بحث برانگیز است و عقاید بسیار متفاوتی درباره اهمیت درزهای انبساط در ساختمان های بتونی وجود دارد . بعضی افراد طرفدار حذف کامل درزهای انبساط در ساختمان ها می باشند . این گونه افراد تاثیر انقباض بتون ( Shrinkage ) را خیلی بیشتر از تنش های ایجاد شده بر اثر درجه حرارت می دانند . به دنبال این نظریه ، ساختمان های متعدد در نقاط مختلف جهان ( جتی در مکان هایی با تغییرات زیاد درجه حرارت ) ساخته شدند که فاقد درز انبساط بودند و اکنون پس از گذشت چندین سال ، هنوز عملکرد رضایت بخشی دارند . در ذیل مثال هایی از این ساختمان ها دیده می شوند : ساختمان General Accounting Office که در سال 1951 در واشینگتن دی سی ساخته شد ، هشت طبقه با سیستم کف Flat Slab به ابعاد 117x195 متر در پلان با مدولاسیون 5 / 7 x 5 / 7 متری است . در حین اجرا درزهای کنترلی ( Control Joints ) در فواصل 15 متری بکار رفتند و هیچ مدرکی از خرابی های ناشی از حذف درزهای انبساطی دیده نشد .
St.Louis , Military Personal Records Center ، یک ساختمان شش طبقه با سیستم Flat Slab به ابعاد 85 x 218 متر بود که در سال 1956 ساخته شد و دارای مدولاسیون 6 / 6 x 6 / 6 متر بود . در حین اجرا درزهای کنترلی بصورت یک دهانه در میان ( هر 2 /13 متر ) ایجاد شده بودند . بتون ثانویه با یک مکث زمانی 48 ساعته در درزهای کنترلی در قطعات مجاور ریخته می شد . آرماتورهای دال نیز بصورت یکسره در درزها می باشند که با آرماتورهای Φ 10 به طول 90 سانتی متر و در فواصل 30 سانتی متر در محل درزها تقویت گشتند .
Los Angeles Union Terminal ، ساختمانی هفت طبقه با سیستم Flat Slab به ابعاد 30 x 165 متر ، دارای مدولاسیون 6 x 6 متری در پلان و ساختمان چهار طبقه دیگری با ابعاد 30 x 132 متر در پلان . طبق گزارش منتشره در سال 1958 ، هر دو ساختمان پس از گذشت 40 تا 50 سال ، در شرایط عالی قرار دارند و هیچ مشکلی ناشی از حذف درزهای انبساطی دیده نمی شود . در صورتی که بخواهیم از درزهای انبساطی در ساختمان استفاده کنیم ، به نظر می رسد فاصله 45 تا 90 متر عدد مناسبی برای فواصل درزها در ساختمان های بتونی می باشد .


جزئیات درزهای انبساطی و انقطاعی
این درزها معمولا از روی فونداسیون شروع شده و در تمام ارتفاع ساختمان ادامه می یابند . عرض این درزها حداقل 5 سانتی متر می باشد و در محل درز باید کلیه آرماتورها و بتون ریزی قطع گردند . ساده ترین نوع درز در ستون ها ، اجرای دو ستون مجزا مطابق شکل 3 می باشد . درزهای انبساطی بوسیله یک پر کننده دائمی الاستیک ( قابل تطبیق با تغییر مکان های ایجاد شده پر می شوند و جلوی نفوذ آب و مواد خارجی را می گیرند . تاکنون هیچ ماده ای پیدا نشده که بتواند تمام خواسته های فوق الذکر را ارضاء نماید .در این شرایط مواد پر کننده آسفالتی ، واتر استاپ ها و مواد پلی استایرن بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد . واتر استاپ ها ( لاستیک ، پلاستیک و یا فلزی ) در درزهایی بکار می روند که لازم باشد با فشار و یا نفوذ آب مقابله شود . جزئیات درزهای انبساط بطور طراحی شده با دقت از میدان کف ها یا سقف ها عبور کند .


نوارهای انقباضی
نوارهای انقباضی ، درزهای موقتی هستند که به مدت مشخصی در حین اجرا باز می مانند که اجازه بدهند قسمت مشخصی منقبض شود ، بدون اینکه هیچگونه تنشی در ان بوجود بیاید . این نوارها هنگامی که باز هستند ، ساختمان را به قسمت های مجزا تبدیل می کنند ، بطوریکه هر قسمت بتواند بطور مجزا منقبض شود . بطوری که هر قسمت بتواند بطور مجزا منقبض شود . در سال های اخیر نوارهای انقباضی بطور وسیعی جایگزین درزهای انبساطی در ساختمان ها گردیده اند . تجربیات نشان می دهند که در یک ساختمان طویل ، نوارهای انقباضی در فواصل 30 الی 40 متری عملکرد موفقی دارند . فلسفه استفاده از این نوارها با علم به این حقیقت است که حدود 40 درصد انقباض بتون در ماه اول رخ می دهد . لذا حدود 3 تا 4 هفته این درزها باز گذارده می شوند تا بتون منقبض شود و پس از این مدت آنرا با بتون پر می کنند . بدین ترتیب به میزان قابل توجهی از ترک های انقباضی بتون کاسته خواهد شد .

جزئیات نوارهای انقباضی :
نوارهای انقباضی معمولا بین 60 الی 90 سانتی متر عرض داشته و در طول کل ساختمان احداث می گردند و بین 3 تا 4 هفته پس از احداث ساختمان مجاور ، باز باقی می مانند . فواصل مناسب برای این درزها بین 30 الی 40 متر است . آرماتورها باید بصورت پیوسته از میان این درزها عبور کنند و هیچگونه قطع آرماتوری نباید صورت پذیرد . همپوشانی مناسب و درزگیر کردن کامل آرماتورها در محل نوار الزامی است که در شکل 5 مشاهده می شود . برای اینکه اجازه تغییر طول به نوارهای انقباضی داده شود ، باید از آرماتورهای خم شده استفاده کرد .
در کف ها ، صفحه این آرماتورها باید موازی سطح دال باشد و خم ها بصورت یک در میان به سمت چپ و راست باشند تا پس از انقباض واحدهای مجاور کشیده شده و به حالت مستقیم در آیند .